Nâng cao hiệu quả hoạt động báo chí trước xu thế AI

Ứng dụng AI đòi hỏi sự đồng bộ từ phần mềm, phần cứng đến chiến lược chuyển đổi số. Ảnh TS

Sức mạnh của trí tuệ nhân tạo

Trong hoạt động báo chí - truyền thông, AI đã thể hiện những tác dụng như: Hỗ trợ sáng tạo nội dung báo chí, giúp đáp ứng nhu cầu công chúng, thúc đẩy sự gắn kết giữa công chúng với cơ quan báo chí, giúp phân tích dữ liệu lớn và nhận diện xu hướng...

Theo PGS.TS. Đinh Thị Thu Hằng - Viện trưởng Viện Báo chí - Truyền thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền chia sẻ tại hội thảo khoa học quốc tế, với chủ đề “Báo chí - truyền thông trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) phát triển” do Học viện Báo chí và Tuyên truyền phối hợp với Cơ quan Hợp tác quốc tế Hàn Quốc (KOICA) tổ chức mới đây: “Đối với báo chí - truyền thông, việc tận dụng sức mạnh của AI không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là giải pháp chiến lược để bắt nhịp với thời đại, nâng cao chất lượng thông tin và phục vụ công chúng hiệu quả hơn. AI mở ra cơ hội to lớn để đổi mới phương thức sản xuất, phân phối và tiếp cận thông tin”.

Thực tế cho thấy, sự phát triển của AI trong những năm gần đây đã tác động mạnh mẽ đến lĩnh vực báo chí - truyền thông. AI được sử dụng trong các tòa soạn khá phổ biến, với nhiều vai trò khác nhau, từ phát hiện các tin nóng trong đời sống xã hội, gợi ý các chủ đề viết bài, hỗ trợ biên tập, cho đến cá nhân hóa nội dung cho các nhóm độc giả cũng như các kỹ thuật khác trong hoạt động tòa soạn. Nhờ ứng dụng AI, quy trình sản xuất tin, bài được đẩy nhanh. Các nhà báo tiết kiệm được thời gian và công sức trong quá trình thu thập dữ liệu, dịch thuật, hay kiểm chứng thông tin. AI còn giúp hỗ trợ phân tích hệ thống dữ liệu lớn, trực quan hóa thông tin và gợi ý các nội dung liên quan, kiểm duyệt các bình luận xấu độc, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của tòa soạn.

AI đang trở thành công cụ rất hữu ích giúp báo chí phát triển nội dung số trong kỷ nguyên mới. Tuy nhiên, theo PGS.TS. Đinh Thị Thu Hằng, việc tận dụng sức mạnh của AI trong hoạt động báo chí - truyền thông hiện nay cũng đặt ra những thách thức không hề nhỏ. Đối với việc tận dụng sức mạnh của AI trong hoạt động báo chí hiện nay, nguồn lực công nghệ vẫn còn là một rào cản đáng kể. Nhiều cơ quan báo chí, đặc biệt là các đơn vị quy mô vừa và nhỏ, chưa có đủ hạ tầng kỹ thuật, nhân lực chuyên môn cũng như tài chính để đầu tư vào các giải pháp AI hiện đại. Trong khi đó, việc ứng dụng AI đòi hỏi sự đồng bộ từ phần mềm, phần cứng đến chiến lược CĐS, điều mà không phải đơn vị nào cũng sẵn sàng đáp ứng.

Bên cạnh đó, lực lượng làm báo hiện tại vẫn chủ yếu đã được đào tạo theo phương pháp truyền thống, chưa đủ vừa am hiểu và làm chủ được công nghệ AI. Việc triển khai AI đòi hỏi đầu tư vào hạ tầng công nghệ, phần mềm chuyên dụng. Quan trọng hơn là nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao về công nghệ và phân tích dữ liệu. Ngoài ra, chi phí duy trì, nâng cấp hệ thống cũng không nhỏ. Điều này khiến nhiều đơn vị báo chí địa phương gặp khó khăn trong việc tiếp cận và triển khai các giải pháp AI, dẫn đến khoảng cách ngày càng lớn về khả năng sản xuất nội dung số giữa báo chí Trung ương và địa phương.

Quy chuẩn đạo đức khi sử dụng AI

PGS.TS. Đinh Thị Thu Hằng đề xuất, để tận dụng sức mạnh của AI thúc đẩy sự phát triển của báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên số, trước hết cần thống nhất và nâng cao nhận thức về ứng dụng AI trong hoạt động báo chí. Cùng với đó, bổ sung và hoàn thiện hành lang pháp lý, nhằm đảm bảo phát triển công nghệ đi đôi với kiểm soát rủi ro và đầu tư phát triển nguồn nhân lực có năng lực thích ứng và khai thác hiệu quả công nghệ. Các nhà báo không chỉ cần kỹ năng nghiệp vụ mà còn phải am hiểu công nghệ, có khả năng sử dụng các công cụ AI. Do đó, cần có chiến lược đào tạo bài bản, từ nâng cao kiến thức công nghệ, kỹ năng phân tích dữ liệu, đến đạo đức nghề nghiệp trong môi trường số.

Theo TS. Đỗ Anh Đức - Trưởng bộ môn Truyền thông đa phương tiện, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, AI cũng tiềm ẩn những rủi ro và đặt ra vấn đề về đạo đức người làm báo. Đó là rủi ro về độ chính xác và tính xác thực của thông tin. Nội dung do AI tạo ra hoàn toàn có thể chứa những sai sót, thiếu kiểm chứng, thậm chí vô tình tạo tin giả (fake news), gây hiểu lầm cho công chúng. Hệ lụy khác của AI là nguy cơ dẫn đến nạn đạo văn, vi phạm bản quyền. Bởi AI có khả năng tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn khác nhau để sinh ra nội dung mới. Nếu không kiểm soát tốt, hoàn toàn có thể xảy ra việc sao chép, sử dụng tác phẩm của người khác mà không trích dẫn, xin phép, vi phạm luật sở hữu trí tuệ. Một vấn đề nữa là, có thể khiến các tin, bài trở nên rập khuôn, thiếu đa dạng và sáng tạo. Nếu lệ thuộc quá nhiều vào thuật toán và bộ máy tự động, các tòa soạn sẽ cho ra lò những sản phẩm báo chí giống nhau, thiếu điểm nhấn và góc nhìn mới lạ.

Để khắc phục những hệ lụy của AI đối với đạo đức báo chí, cần có những giải pháp đồng bộ. Trước hết, Việt Nam cần xây dựng một hành lang pháp lý và bộ quy tắc đạo đức để quản lý chặt chẽ đối với AI nói chung cũng như đối với hoạt động báo chí nói riêng. Các nhà báo cần được trang bị kiến thức, nâng cao hiểu biết để ứng dụng AI một cách hiệu quả, tuân thủ đạo đức nghề nghiệp.

Theo TS. Đỗ Anh Đức: “Quan điểm chung là ứng dụng AI theo hướng hỗ trợ cho con người chứ không phải là thay thế hoàn toàn. AI hỗ trợ để con người có thể tập trung thêm trí và lực cho các vấn đề chuyên môn và sáng tạo”.

Giải pháp căn cơ chắc chắn sẽ nằm ở sự chung tay của các bên liên quan, gồm: Nhà nước, giới báo chí, các chuyên gia công nghệ và xã hội để phát triển AI vì mục đích tốt đẹp, đem lại lợi ích cho cộng đồng.

Việc áp dụng AI vào hoạt động báo chí cần đặt trong khuôn khổ của các nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp. Các quy tắc kiểm soát dữ liệu, thuật toán minh bạch, trách nhiệm giải trình... cần được xây dựng để quản lý AI. Đồng thời, các nhà báo phải thường xuyên nâng cao nhận thức, am hiểu công nghệ để chủ động sử dụng AI đúng đắn.

Thanh Đồng

(tổng hợp từ ictvietnam.vn)