Sự hình thành phát triển nhân cách của cá nhân bắt đầu từ khi con người được sinh ra và trải qua hàng loạt giai đoạn. Ở mỗi giai đoạn có những yếu tố về môi trường sống không thuận lợi ảnh hưởng đến việc hình thành nhân cách, trong đó môi trường gia đình là yếu tố quan trọng hàng đầu.
Gia đình là tế bào của xã hội ,ảnh hưởng lớn nhất trong việc hình thành nhân cách con người từ thời thơ trẻ. Ở gia đình, trẻ học hỏi những quan hệ xã hội , biết được điều hay lẻ phải tốt xấu , sai trái điều gì được phép làm hoặc điều gì không được phép làm và rèn luyện trí phán đoán, suy luận, tìm hiểu thế giới xung quanh. Trong gia đình, đứa trẻ là thành viên của tế bào xã hội thu nhỏ bước đầu tiên trẻ sẽ học hỏi bắt chước cha mẹ.Dần dần trí tuệ phát triển đứa trẻ muốn tìm tòi khám phá nhiều điều điều về thế giới xung quanh.Nếu gia đình an toàn , vững chắc luôn chú trong vào các nhu cầu căn bản của con trẻ sẽ đảm bảo cho trẻ phát triển nhân cách tốt. Đặt biệt, nếu gia đình có phương pháp dạy con tốt sẽ kiểm soát được những đứa trẻ có biểu hiện sai trái như: chửi bậy, nghiện rượu , thuốc lá, ma tuý , bỏ học...nếu được sống trong những gia đình tốt như thế trẻ sẽ phát triển toàn diện, trở thành thành viên có ích cho xã hội.
Trái lại , nếu gia đình không an toàn , vững chắc sẽ chứa đựng nhiều nhân tố tác động đến việc hình thành sự sai lệch trong nhân cách cách cá nhân.Thực tế, qua xét xử những vụ án do trẻ vị thành niên phạm tội hiện nay cho thấy phần nhiều trẻ phạm pháp là do gia đình không có điểm tựa vững chắc cho cho con trẻ, cha mẹ thiếu trách nhiệm trong việc chăm sóc nuôi dạy con cái, có những gia đình nghèo, đông con cha mẹ bận lo kiếm tiền bỏ mặc con cái muốn làm gì tùy ý thích, kể cả thôi học rồi sa vào con đường phạm tội . Cha mẹ đã không uốn nắn dạy bảo con kịp thời khi mới lớn, cha mẹ cho phép con tham dự vào những điều cấm như; cho con hút thuốc, con cùng ngồi uống rượu với người cha, cha mẹ trực tiếp khuyến khích con họ phạm pháp như trộm cắp, mua bán vận chuyển ma tuý ....Mặt khác,hoàn cảnh gia đình cũng ảnh hưởng không nhỏ đến việc hình thành nhân cách nếu trẻ phải thường sống trong bầu không khí gia đình ngột ngạt , căng thẳng cha mẹ chửi bới hành hạ lẫn nhau nhậu nhẹt, cờ bạc, ly hôn ...Cha mẹ có cách giáo dục con không đúng như quá khắt khe hoặc quá nuông chiều thì nguy cơ phạm tội ở trẻ là rất cao.
"Gia đình là tế bào của xã hội". Gia đình có ấm no hạnh phúc thì xã hội mới phát triển bền vững.Vì vậy, ngày nay việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các thành viên trong gia đình, đặt biệt là trẻ vị thành niên là trách nhiệm của mỗi chúng ta, nhà nước và xã hội nhằm kế thừa và phát huy truyền thống đạo đức tốt đẹp của gia đình Việt Nam.
