Bà N.T.M có nhu cầu tư vấn: Mẹ tôi chết năm 2015. Cha tôi bệnh chết tháng 11-2022, không để lại di chúc. Tài sản của ông có số tiền 300 triệu đồng nằm trong sổ tiết kiệm và miếng đất vườn 800m2. Cuối năm 2022, 2 người con trai (dòng lớn) của cha tôi phân chia thừa kế mà không cho tôi (con gái, dòng sau) được hưởng thừa kế của cha. Xin hỏi: Trường hợp của tôi có được hưởng di sản thừa kế của cha tôi hay không? Tôi phải làm sao?
Thắc mắc của bà được luật sư Võ Tấn Thành (Đoàn Luật sư Bến Tre) tư vấn như sau:
- Theo quy định tại Điều 610 Bộ luật Dân sự (BLDS) năm 2015 thì mọi cá nhân đều bình đẳng về quyền để lại tài sản của mình cho người khác và quyền hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.
Điều 649 BLDS quy định thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định.
Theo Điều 650 BLDS quy định về thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây: Không có di chúc; di chúc không hợp pháp; những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế; những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối di sản.
Thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây: a) Phần di sản không được định đoạt trong di chúc; b) Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật; c) Phần di sản có liên đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
Mặt khác, theo Điều 651 BLDS quy định về người thừa kế theo pháp luật, những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự như sau: Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết. Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại. Hàng thừa kế thứ ba gồm gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; cháu ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Luật quy định, những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước đó đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Căn cứ vào các quy định pháp luật nêu trên, sau khi cha của bà chết không để lại di chúc, thì 3 người con gồm bà và 2 người con (dòng lớn) của ông là người cùng hàng thừa kế thứ nhất được hưởng di sản thừa kế (800m2 và 300 triệu đồng) của cha bà theo pháp luật. Việc 2 người con (dòng lớn) tự phân chia di sản thừa kế của ông mà không có phần của bà là không đúng quy định của pháp luật.
Trong trường hợp giữa bà và 2 người con (dòng lớn) không thể tự thỏa thuận chia di sản được, thì bà có thể làm đơn khởi kiện ra tòa án nhân dân cấp huyện (nơi có di sản thừa kế), yêu cầu tòa án phân chia di sản thừa kế theo pháp luật.
H. Trâm (thực hiện)
