Giảm thiểu tác động Covid-19, tập trung nguồn lực, tăng cường phát hiện bệnh lao

Bác sĩ Bệnh viện Lao và Bệnh phổi chăm sóc bệnh nhân. Ảnh: Phan Hân

Tỷ lệ bệnh nhân được phát hiện và báo cáo mới chỉ đạt 60%. Có nghĩa là có tới 40% số bệnh nhân lao chưa được phát hiện và hoặc được phát hiện nhưng chưa được báo cáo trong cộng đồng. Tỷ lệ khỏi bệnh được duy trì ở mức trên 90%, với bệnh nhân lao mới, 70% với bệnh nhân lao đa kháng thuốc sử dụng phác đồ dài hạn và 80% với bệnh nhân lao đa kháng thuốc sử dụng phác đồ ngắn hạn.

 Các công nghệ mới, thuốc mới, tiếp cận mới trên thế giới đã được áp dụng hiệu quả cao tại Việt Nam, ngay cả với lao kháng và siêu kháng thuốc. Khi có một người bị mắc bệnh lao, gia đình đối mặt với những chi phí thảm họa, nghĩa là chi phí cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh lao vượt quá 20% thu nhập hàng năm của hộ gia đình. 70% người mắc lao trong độ tuổi lao động. Vì vậy, bệnh lao thực sự là một vấn đề ảnh hưởng đến kinh tế từ gia đình nói riêng và đất nước nói chung. Đầu tư cho chấm dứt bệnh lao là đầu tư cho phát triển bền vững. Chấm dứt bệnh lao ở Việt Nam nghĩa là tránh đi cái chết không đáng có của hơn 10 ngàn người/năm hiện nay và hàng trăm ngàn gia đình không phải lo lắng vì có người mắc lao.

Kể từ khi được công bố là “Đại dịch toàn cầu” bởi WHO vào cuối tháng 1-2020, vi-rút Corona Covid-19 đã có tác động tiêu cực lớn đến sự phát triển của toàn xã hội. Đặc biệt, kể từ thời điểm cuối tháng 4-2021, bắt đầu giai đoạn 4 của đại dịch Covid-19 tại Việt Nam, với quy mô đại dịch lớn nhất từ trước đến nay tại nước ta và đã làm gián đoạn hoạt động của Chương trình chống lao quốc gia nhiều nhất kể từ đầu năm 2020.

Số người đến khám bệnh, chữa bệnh tại nhiều cơ sở y tế hiện đang giảm mạnh. Đặc biệt, trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội, số lượng bệnh nhân đến khám giảm 50 - 70% ở nhiều nơi. Việc này một mặt sẽ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người có bệnh khi tự chữa bệnh tại nhà. Mặt khác, có thể tác động đến tất cả các đơn vị tự chủ trong hệ thống chương trình chống lao. Số lượng bệnh nhân tiếp cận các cơ sở giảm, việc thực hiện các hoạt động của chương trình cũng không được diễn ra, nên tình hình phát hiện bệnh nhân, công tác điều trị, đảm bảo việc tuân thủ điều trị thông qua hỗ trợ, giám sát, bệnh nhân lao tái khám, lãnh thuốc… không được thực hiện một cách chính xác và đầy đủ. Hoạt động của chương trình chống lao quốc gia, đặc biệt là hoạt động phát hiện, đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi đại dịch Covid-19.

Tại Việt Nam, trong 2 năm qua, Bệnh viện Phổi Trung ương, cũng như hầu hết các bệnh viện chuyên khoa lao và bệnh phổi trên cả nước tích cực tham gia công tác chống dịch Covid-19. Hầu hết các can thiệp chống lao được áp dụng cho dịch  Covid-19 do có những điểm tương đồng. Chính vì vậy, nhiều địa phương đã chuyển công năng bệnh viện chuyên khoa lao và bệnh phổi sang điều trị Covid-19. Điều này đã tác động hết sức nặng nề đến hoạt động chống lao trong cả nước, thậm chí làm gián đoạn, đứt gãy mạng lưới chống lao các tuyến. Người bệnh lao không biết đến đâu để chẩn đoán, phát hiện, điều trị, làm gia tăng nguồn lây lao trong cộng đồng, tăng số người mắc và tử vong.

Covid-19 và lao đều là 2 căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, lây lan qua không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe con người nhưng bệnh lao vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Bệnh lao là kẻ giết người thầm lặng. Không ai mắc lao mà tử vong ngay. Bệnh lao thường kéo dài âm thầm và phát hiện muộn. Từ khi phát bệnh đến khi tử vong thì đã lây sang rất nhiều người khác. Vì vậy, phát hiện sớm, chủ động truy vết không những cứu sống cho người bệnh mà còn giảm nhanh nguồn lây lan cho cộng đồng và giảm nhanh dịch tễ bệnh lao.

Ngày Thế giới phòng chống lao 24-3-2022, chương trình chống lao quốc gia đã có kế hoạch phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể, các tổ chức trong và ngoài nước triển khai chiến dịch truyền thông tại cấp Trung ương và địa phương, với chủ đề “Giảm thiểu tác động của Covid-19 - Tập trung nguồn lực - Tăng cường phát hiện bệnh lao”. Đây là hoạt động quan trọng hàng năm hướng đến cam kết chính trị các cấp và hỗ trợ người bệnh chiến thắng bệnh lao. Đồng thời, tuyên truyền nâng cao kiến thức của người dân và cộng đồng về bệnh lao trong công tác phòng chống lao. Trước những ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 đến tiến trình thanh toán bệnh lao, chủ đề trên nhấn mạnh năm 2022 này sẽ là lúc để chúng ta giảm thiểu tác động của dịch bệnh, thích ứng an toàn với dịch bệnh trong bối cảnh mới. Đặc biệt, tập trung, huy động mọi nguồn lực cho công tác phòng chống lao, trong đó tăng cường, chủ động sàng lọc, phát hiện sớm bệnh lao là bước đi điển hình, đột phá có ý nghĩa vô cùng thiết thực trong bối cảnh hiện nay.

BS. Phạm Thanh Bình

Bệnh viện Lao và Bệnh phổi tỉnh