Báo chí cùng nhân dân kháng chiến chống Pháp 1945 - 1954

Tờ báo Búa Liềm (năm 1931). Ảnh tư liệu

Báo Sự Thật và Báo Hy Sinh

Thời gian đầu sau Cách mạng Tháng Tám 1945, Tỉnh ủy vẫn tiếp tục chủ trương ra tờ báo Sự Thật in chữ chì, với khổ lớn hơn trước đây. Thời gian này, chất lượng tờ báo đã được nâng lên rất nhiều do có sự tham gia của nhiều cây bút giỏi cũng như kỹ thuật in ấn đã cải tiến. Thời điểm này, Xứ ủy Nam Kỳ đã đón các đồng chí ở tù Côn Đảo trở về và phân công công tác ở các tỉnh Nam Bộ. Đồng chí Trần Trường Sinh (quê ở Hưng Yên) được phân công làm chủ bút tờ báo Sự Thật, đồng chí Thanh Giang (tên thật Nguyễn Văn Khôi, quê ở Phú Thọ) làm biên tập báo. Đồng chí Thanh Giang là một cây bút xông xáo, nhạy bén, lại biết làm thơ, đồng chí bị giặc bắt và xử bắn cùng 20 tù binh khác vào đêm 19-8-1947 và là liệt sĩ - nhà báo cách mạng đầu tiên của tỉnh ta và được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân vào năm 2012.

Báo Sự Thật lúc này đã đăng tin “Tuần Lễ Vàng” với nhiều tấm gương hy sinh, nghĩa cử cao thượng góp “Quỹ Độc Lập” mua sắm vũ khí chuẩn bị kháng chiến. Chỉ trong 7 ngày từ 17 đến 24-9-1945, hưởng ứng lời kêu gọi, nhân dân cả tỉnh đã góp hơn 700 lượng vàng vào quỹ. Báo đã đưa tin phong trào quyên góp lương thực, thực phẩm chi viện cho Sài Gòn, thu hút sự tham gia của các tiểu thương, tiểu chủ, cả các viên chức, hội tề cũ cũng chung tay góp sức cho cách mạng.

Khi Pháp tái chiếm Nam Bộ, Tỉnh ủy quyết định đổi tên báo Sự Thật thành báo Hy Sinh để động viên mọi tầng lớp nhân dân trong tỉnh “thà hy sinh tất cả chớ không chịu mất nước”. Cùng với các cơ quan, đơn vị cách mạng rời thị xã về địa bàn nông thôn, tòa soạn báo Hy Sinh chuyển từ xã Mỹ Thành (huyện Châu Thành) qua sông Hàm Luông đóng tại nhà Hội đồng Vững ở xã Thanh Tân (huyện Mỏ Cày Bắc ngày nay). Tỉnh ủy cũng mời đồng chí Ca Văn Thỉnh về làm biên tập báo Hy Sinh lúc này. Theo lời kể của đồng chí Ca Văn Thỉnh: Có lúc, để chủ động, cơ động nhanh đối phó với các cuộc tiến công bắn phá của địch, nhà in báo Hy Sinh được đặt trên chiếc ghe chài núp theo các xẻo, rạch, ngụy trang cẩn thận. Báo vẫn kiên trì xuất bản, chỉ tạm ngưng khoảng một tuần lễ khi địch tái chiếm tỉnh vì các cơ sở bị xáo trộn.

Báo Hy Sinh ra số đầu tiên khổ lớn bằng tờ nhật trình ngay đầu tháng 1-1946 để phản ánh ngày bầu cử Quốc hội. Báo in chữ chì, hình thức không hề thua kém các báo ở Sài Gòn. Theo lời kể của đồng chí Võ Văn Khánh - Bí thư Tỉnh ủy lúc bấy giờ: “Nhờ lòng yêu nước của đồng bào lương cũng như giáo, nhờ sự vận động khôn khéo của Mặt trận Việt Minh mà ta kịp thời cho xuất bản tờ báo Hy Sinh khổ lớn chữ chì là một chuyện độc đáo, không phải tỉnh nào lúc bấy giờ cũng có báo chí chữ chì đâu”.

Báo Hy Sinh đăng các bài viết tuyên truyền chủ trương của Đảng và đường lối kháng chiến. Trong đó, có Nhật lệnh của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Hồ Chủ tịch được trân trọng đăng trên trang nhất. Theo nguyện vọng của bà con trong tỉnh muốn có ảnh Bác Hồ, báo Hy Sinh liền cho họa hình Bác khắc gỗ in trên báo. Nhiều nơi, cán bộ, chiến sĩ và đồng bào nhận được báo rất phấn khởi, cắt hình Bác đóng khung, treo trang trọng ở giữa nhà.

Báo đã kịp thời đưa tin tường thuật các trận chống càn, đánh đồn bót, bảo vệ vùng tự do của quân ta cùng các phong trào hành động cách mạng như: Giảm tô tức, lấy đất của địa chủ phản động, đất công chia cho dân nghèo không ruộng, rèn luyện cho các lực lượng chiến đấu, xây dựng nếp sống mới, phong trào bình dân học vụ, “Hũ gạo kháng chiến”…

Báo Đoàn Kết và tờ Thông Tin Bến Tre

Đến năm 1947, báo Hy Sinh được đổi tên thành báo Đoàn Kết gắn với nhiệm vụ chính trị là cơ quan ngôn luận của Mặt trận Việt Minh tỉnh, tuyên truyền, tập hợp mọi lực lượng yêu nước trong tỉnh chống xâm lược. Báo Đoàn Kết do đồng chí Hồ Ngọc Thoại phụ trách, khổ báo đổi thành 19 x 21cm, in chữ chì và phát hành hàng tuần. Tòa soạn báo lần lượt di chuyển về Bình Khánh, An Định, Thành Thới (Mỏ Cày), thường đóng tại nhà anh Út Thêm ở Bình Khánh hoặc Hương chánh Khải, Hương thơ Mỹ ở An Định.

Báo Đoàn Kết đưa tin liên tục về sức mạnh đoàn kết trong toàn dân, trong khí thế sôi sục xuống đường cắt đứt giao thông, hàn sông, đắp cản, đào kinh mới. Báo đăng bài tố cáo tội ác man rợ mà Léon Leroy và đồng bọn gây ra như: cuộc tàn sát ở Phước Thạnh, Hữu Định (tháng 1-1947), thảm sát Cầu Hòa (19-12-1947), Rẫy Mới (Bình Hòa, 5-8-1947). Đây là thời kỳ phát triển mạnh mẽ của báo chí cách mạng ở tỉnh với sự ra đời báo của các ngành và địa phương. Cụ thể như: Đoàn văn hóa kháng chiến ra Tập san Văn nghệ 3 tháng 1 kỳ do đồng chí Lê Hoài Đôn phụ trách. Trung đoàn 99 ra tờ Tin Tức, chuyên tường thuật các cuộc chiến đầy hấp dẫn, có cả sơ đồ trận đánh. Các huyện đều thi đua lập phòng thông tin trang hoàng rực rỡ làm nơi dán tin, khẩu hiệu, tranh cổ động, phát loa truyền tin, các huyện đều có các tờ tin. Đầu năm 1947, Tỉnh ủy chủ trương, ngoài tờ báo Đoàn Kết ở tỉnh, các huyện như: Thạnh Phú, Ba Tri, Mỏ Cày, An Hóa đều phát hành tờ Tin Tức để phổ biến tình hình, thời sự cho cán bộ, đảng viên và nhân dân trong huyện. Trong 2 năm 1947 - 1948, nhiều xã ra bản tin in bột.

Báo Đoàn Kết xuất bản đến giữa năm 1948 thì chấm dứt và chuyển giao nhiệm vụ cho tờ Thông Tin Bến Tre. Thời gian này, cuộc kháng chiến đi vào giai đoạn ác liệt, ta và địch giành từng tấc đất, từng người dân. Theo chủ trương của trên, báo chí địa phương do Ty Thông tin Văn nghệ quản lý. Nội dung báo có xã luận, bình luận, nhiều bài ký sinh động, tranh vui. Báo ra mỗi tuần 1 số, có khi nửa tháng 1 số, phát hành từ 500 - 3.000 tờ, in chữ chì, từ 2 - 4 trang, khổ bằng tờ báo Đồng Khởi ngày nay. Báo có phụ bản thời sự tuyên truyền cho các sự kiện đặc biệt như: chiến thắng La Ngà, Đại hội bình công…

Tòa soạn tờ Thông Tin Bến Tre đóng ở xã Thành Thới (Mỏ Cày). Đến năm 1951, tờ báo bám trụ ở rừng Thạnh Phú, rồi qua rừng Thừa Đức, Thới Thuận (Bình Đại). Tờ báo kiên trì qua các thời kỳ gian nan nhất và bung ra theo đà phát triển của cơ sở cách mạng trong tỉnh, kịp thời đưa tin chiến thắng tại các vùng giải phóng, tạo cho chiến sĩ và nhân dân niềm tin tất thắng.

Thanh Đồng (tổng hợp)