Ông P.V.T có nhu cầu tư vấn: Cha tôi là bị đơn trong vụ tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng 2.000m2 đất. Nay cha tôi đã già yếu, thường hay bị bệnh và chỉ có mình tôi là con, mẹ tôi đã mất. Vụ kiện tranh chấp đến nay vẫn chưa chấm dứt. Xin hỏi: Tôi có thể tham gia tố tụng có được hay không; thủ tục ra sao?
Thắc mắc của ông được luật sư Lê Vũ Hồng Huệ (Đoàn Luật sư Bến Tre) tư vấn như sau:
- Khoản 1 Điều 74 Bộ luật Tố tụng Dân sự (BLTTDS) năm 2015 quy định kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng: “1. Trường hợp đương sự là cá nhân đang tham gia tố tụng chết mà quyền, nghĩa vụ về tài sản của họ được thừa kế thì người thừa kế tham gia tố tụng…”.
Điều 70 BLTTDS quy định: Đương sự có quyền, nghĩa vụ ngang nhau khi tham gia tố tụng: “Tự bảo vệ hoặc nhờ người khác bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho mình”.
Điều 138 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về đại diện theo ủy quyền: Cá nhân, pháp nhân có thể ủy quyền cho cá nhân, pháp nhân khác xác lập, thực hiện giao dịch dân sự. Các thành viên hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác không có tư cách pháp nhân có thể thỏa thuận việc cử cá nhân, pháp nhân khác đại diện theo ủy quyền xác lập, thực hiện giao dịch dân sự liên quan đến tài sản chung của các thành viên hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác không có tư cách pháp nhân.
Mặt khác, theo khoản 4 Điều 68 BLTTDS quy định: Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án dân sự là người tuy không khởi kiện, không bị kiện, nhưng việc giải quyết vụ án dân sự có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ nên họ được tự mình đề nghị hoặc các đương sự khác đề nghị và được tòa án chấp nhận đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Trường hợp việc giải quyết vụ án dân sự có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của một người nào đó mà không có ai đề nghị đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan thì tòa án phải đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Căn cứ vào các quy định nêu trên, đối chiếu với trường hợp của ông thì ông có quyền tham gia tố tụng theo 3 trường hợp sau:
+ Trường hợp 1: Ông có thể tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án đang tranh chấp. Nếu ông có sinh sống trên đất và có công canh tác, tạo lập được tài sản trên đất thì ông có quyền làm đơn yêu cầu được tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
+ Trường hợp 2: Ông P.V.T có thể tố tụng với tư cách là người đại diện theo ủy quyền của bị đơn (cha của ông), theo quy định tại Điều 138 Bộ luật Dân sự.
+ Trường hợp 3: Giả sử trong trường hợp quá trình giải quyết vụ án, bị đơn mất thì ông là con ruột của bị đơn và cũng là người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của bị đơn; do vậy ông sẽ được tòa án xác định là người kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng (theo quy định tại khoản 1 Điều 651 Bộ luật Dân sự).
Về thủ tục tham gia tố tụng thì tùy trường hợp cụ thể (như đã nêu trên) sẽ có những hình thức thủ tục tham gia tố tụng khác nhau. Tuy nhiên, dù tham gia với tư cách nào thì ông cũng phải được sự chấp nhận của thẩm phán đang thụ lý giải quyết vụ án. Ông cần liên hệ với thẩm phán để được hướng dẫn cụ thể hơn.
H. Trâm (thực hiện)
