Công tác giải quyết các vụ án dân sự liên quan đến hụi

Đại biểu tham dự buổi tọa đàm giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện Chỉ thị số 16-CT/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy đối với hoạt động hụi.

Tình hình hoạt động hụi

Theo thống kê của cơ quan chức năng, từ năm 2023 đến ngày 15-7-2024, UBND cấp xã trên địa bàn tỉnh đã tiếp nhận đăng ký có 1,35 ngàn dây hụi với 29,08 ngàn hụi viên (HV), tổng giá trị các phần hụi đăng ký hơn 58,36 tỷ đồng. Hiện còn khoảng 380 dây hụi chưa thực hiện đăng ký theo quy định. Trên địa bàn tỉnh đã xảy ra 10 vụ vỡ hụi với số tiền hơn 10,7 tỷ đồng. Trong đó, có 3 vụ đã đăng ký, số tiền 1,16 tỷ đồng và 7 vụ chưa đăng ký, số tiền hơn 9,63 tỷ đồng. Đa số các vụ vỡ hụi đều được giải quyết tranh chấp theo thủ tục tố tụng dân sự.

Theo Phó chánh án TAND tỉnh Phan Thanh Tòng, quá trình giải quyết các vụ tranh chấp về hụi gặp khó khăn do nhiều nguyên nhân. Trong đó, các đương sự chưa tuân thủ đúng các quy định về quyền và nghĩa vụ của chủ hụi, HV được quy định tại Nghị định số 19/2019/NĐ-CP ngày 19-2-2019 của Chính phủ (quy định về họ, hụi, biêu, phường). Cụ thể là không thông báo về việc tổ chức dây hụi tại UBND cấp xã nơi cư trú; danh sách hụi không ghi đầy đủ thông tin của chủ hụi, HV; khi góp hụi không có giấy biên nhận nên trong quá trình giải quyết nếu chủ hụi cố tình không thừa nhận số tiền HV đã đóng thì rất khó chứng minh.

Trên thực tế đã xảy ra nhiều trường hợp chỉ có chủ hụi lập sổ hụi và lưu giữ sổ hụi. Nếu có phát sinh tranh chấp sẽ gây khó khăn trong giải quyết vụ án của tòa án, do các HV không có chứng cứ để chứng minh về số tiền vốn đã đóng cho chủ hụi, tiền lãi là bao nhiêu. Ngoài ra, nếu xảy ra trường hợp sổ hụi bị mất hoặc chủ hụi cố tình tiêu hủy và không giao nộp sổ hụi thì tòa án cũng không có căn cứ để giải quyết vụ án. Ngược lại, nếu chủ hụi không có hợp đồng hay sổ sách rõ ràng, khi HV đã hốt hụi rồi nhưng không đóng hụi chết thì chủ hụi cũng không có cơ sở để chứng minh. Mặt khác, khi vỡ hụi, việc thu hồi vốn đã góp của các HV gặp rất nhiều khó khăn, có thể không thu hồi lại được hoặc nếu có thì chỉ thu hồi được một phần nhỏ so với số vốn đã góp cho chủ hụi.

Tòa án còn gặp những khó khăn như bị đơn không chấp hành theo giấy triệu tập của tòa, cố tình trì hoãn quá trình giải quyết, thậm chí tẩu tán tài sản nhằm trốn tránh nghĩa vụ đối với nguyên đơn. Trong nhiều trường hợp, phía nguyên đơn xuất trình giấy kết nợ nhưng bị đơn lại cố tình không thừa nhận và tòa án phải đưa vụ án ra xét xử. Thực tế đã xảy ra nhiều trường hợp, khi phát sinh việc kiện thì chồng (hoặc vợ) của những chủ hụi thường trình bày là không biết, không có liên quan gì đến việc mở hụi của vợ (hoặc chồng) nhằm trốn tránh nghĩa vụ liên đới; trong khi họ vẫn còn chung sống nên gây khó khăn trong việc có căn cứ để buộc trách nhiệm liên đới hay không (theo quy định của pháp luật).

Một số kiến nghị, đề xuất

Tính từ năm 2020 đến cuối tháng 7-2024, Tòa án nhân dân (TAND) 2 cấp trong tỉnh đã thụ lý hơn 1 ngàn vụ án dân sự sơ thẩm liên quan đến hụi; TAND tỉnh thụ lý phúc thẩm 63 vụ dân sự liên quan đến hụi (không có phát sinh án hình sự). Số lượng án sơ thẩm thụ lý về hụi trên địa bàn tỉnh ngày càng tăng, từ 156 vụ (năm 2021) lên 337 vụ (năm 2023 đến nay); án phúc thẩm tăng từ 10 vụ (năm 2021) lên 24 vụ (năm 2023 đến nay). Trong số các vụ án về hụi, có nhiều trường hợp với số tiền trên 1 tỷ đồng hoặc hơn nữa; chủ hụi làm nhiều dây hụi với nhiều giá trị khác nhau và số lượng HV đông. Trong số những vụ đã được tòa án thụ lý giải quyết (đa số là TAND cấp huyện), có nhiều trường hợp chủ hụi là bị đơn của nhiều vụ kiện về hụi khác nhau.

Để góp phần hiệu quả trong công tác thụ lý, giải quyết các vụ án dân sự liên quan đến hụi, ngành Tòa án tỉnh kiến nghị, đối với các cấp ủy, chính quyền, đoàn thể địa phương cần tập trung phối hợp thực hiện Chỉ thị số 16-CT/TU ngày 2-8-2023 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo đối với hoạt động hụi. Đồng thời, tăng cường quán triệt, triển khai, tuyên truyền sâu rộng các văn bản của Trung ương, tỉnh có liên quan đến hoạt động hụi nhằm nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật khi tham gia góp hụi của người dân. Tiếp tục quán triệt đến cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên gương mẫu chấp hành và vận động người thân chấp hành đúng quy định của pháp luật trong hoạt động góp hụi. Nghiêm túc kiểm điểm, xử lý cán bộ, đảng viên vi phạm quy định pháp luật về góp hụi hoặc để người thân trong gia đình lợi dụng góp hụi để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật

Ngành Tòa án tỉnh cũng đã đề nghị đối với UBND các huyện, thành phố chỉ đạo UBND cấp xã triển khai thực hiện tốt Nghị định số 19/2019/NĐ-CP ngày 19-2-2019 của Chính phủ quy định về họ, hụi, biêu, phường và Nghị định số 144/2021/NĐ-CP ngày 31-12-2021 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh trật tự, an toàn xã hội tại địa phương. Đảm bảo các chủ hụi thực hiện đúng quy định về thông báo cho UBND cấp xã nơi cư trú, nếu không chấp hành thì xử lý theo thẩm quyền; đồng thời, cần nắm chắc tình hình hoạt động của tất cả các dây hụi trên địa bàn và có giải pháp đề phòng tình trạng vỡ hụi tại địa phương. Kết hợp chặt chẽ các giải pháp quản lý, phòng ngừa, đấu tranh và xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng việc tổ chức và tham gia góp hụi để cho vay nặng lãi, lừa đảo, chiếm đoạt tài sản hoặc các hành vi vi phạm pháp luật khác. Tiếp tục nắm chắc tình hình, thường xuyên theo dõi, kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật và tội phạm để chủ động giải quyết ngay tại cơ sở.

Bài, ảnh: Huỳnh Đức